حسن پسر علی معروف به امام حسن عسکری (عسگری) از دیدگاه شیعیان سیزدهمین معصوم و یازدهمین امام می‌باشد.
نام، القاب و کنیه[]
نامش حسن، کنیه وی ابومحمّد و القابش: ابن الرّضا، زکی، هادی و عسکری است.
تولد[]
وی در روز جمعه، ۸ ربیع الآخر سال ۲۳۲ به دنیا آمد. مکان تولد وی شهر مدینه است. پدر وی علی النقی (امام دهم شیعیان) و مادرش امّ ولدی بود که وی را «حدیث»، «سوسن»، «سلیل» نیز می‌گفتند.
خلفای معاصر[]
او با چند خلیفه عباسی هم عصر بود:
- المعتزّ بالله (معتز) (۱۵۲- ۲۵۵)
- المهتدی بالله (مهتدی عباسی) (۲۵۵- ۲۵۶)
- المعتمد بالله (معتمد عباسی) (۲۵۶- ۲۷۹)
دوران امامت[]
امام امام حسن عسکری از سال ۲۵۴ آغاز شد و تا سال ۲۶۰ ادامه یافت (۶ سال).
فشار واختناق[]
خلفای عباسی همواره امامان را تحت فشار و محدودیت قرار می‌دادند و این فشارها در دوران امام، امام و امام عسکری در سامرا به اوج رسید به طوری که این امامان عمر کوتاهی داشتند. تعقیب و مراقبت از امام دهم و یازدهم به قدری بود که آنان را در میان لشکریان جای داده بودند و به همین دلیل این دو امام را «عسکریین» لقب داده‌اند.. با این حال فشارها و محدودیت‌ها برای امام حسن عسکری به این جهت که در آن دوران شیعه به صورت یک قدرت عظیم در عراق درآمده بود (و این باعث می‌شد حاکمین احساس خطر کنند) بیش از دیگران بود. همچنین دودمان عباسی، طبق روایات فراوان و متواتر می‌دانستند، مهدی موعود که از بین برنده حکومت‌های باطل و برپاکننده حق است، فرزند امام حسن عسکری خواهد بود. این موضوع باعث شده بود تا حکومت عباسی به شدت وی را تحت کنترل قرار دهد. به ظوریکه امام را مجبور کرده بوند، هر دوشنبه و پنجشنبه در دربار حاضر شود. همچنین معتز به این مقدار هم کفایت نکرده و امام را زندانی کرد (حتی نقشه قتل امام را کشیده بود که مرگ زود هنگام این مهلت را به او نداد).
فعالیت ها[]
با وجود همه فشارهای موجود امام فعالیت‌های سیاسی-اجتماعی-علمی در جهت حفظ اسلام و مبارزه با افکار ضد اسلامی انجام می‌داد:
- تلاش‌های علمی:
حسن عسکری در شرایط اختناق و تحت کنترل شدید حکومت وقت قرار داشت. اما با این حال به صورت محدود، همانند پدرانش به تربیت شاگردان و گسترش علوم پرداخت.
- ایجاد شبکه ارتباطی با شیعیان:
در زمان وی، شیعیان در مناطق مختلف گسترش یافته بودند. این گسترش و پراکندگی باعث شد تا امام شبکه ارتباطی وکالت و نصب را در مناطق مختلف راه‌اندازی کند.
- فعالیت‌های سری سیاسی:
به خاطر محدودیت‌ها امام مجبور به رهبری یک سلسله فعالیت‌های مخفی برای راهبرد اهداف خود شده بود.
- حمایت‌های مالی از شیعیان:
یکی دیگر از موضع‌گیری‌های او حمایت مالی از شیعیان، بویژه از یاران خاص، بود. چرا که شیعیان تحت فشار دستگاه حکومت بودند.
- آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت:
از آنجا که غایب شدن امام و رهبر هر جمعیتی یک حادثه نامأنوس است و باور و تحمل آن برای مردم دشوار است، پیامبر و امامان پیشین به تدریج مردم را برای این موضوع آماده می‌کردند؛ به‌ویژه امام و امام عسکری که به زمان غیبت نزدیک می‌شدند. امام عسکری بر تولد مهدی تاکید می‌کرد و فضای ارتباطی امام با شیعیان (به خاطر محدودیت‌های حکومت) حالتی شبیه به غیبت صغری را داشت.
فعالیت دیگر وی تقویت و توجیه سیاسی رجال و عناصر مهم شیعه و استفاده گسترده از آگاهی غیبی برای از بین بردن شک‌ها و تردیدها بود.».
اصحاب[]
شیخ طوسی تعداد شاگردان امام حسن عسکری را بیش از ۱۰۰ نفر ثبت کرده‌است.
مشهورترین اصحاب و راویان ایشان عبارت‌اند از:
- ابو عمرو عثمان بن سعید عَمری (نائب اول امام زمان)
- احمد بن اسحاق قمی
- ابراهیم بن مهزیار
- ابو هاشم داود بن قاسم جعفری
- محمد
- محمد بن سعید عمروی (نائب دوم امام زمان)
- عبدالله بن جعفر حمیری
- احمد بن محمد بن مطهّر
- ابوسهل اسماعیل بن علی
- محمد بن صالح بن محمد همدانی
مرگ حسن عسکری و مسئلهٔ جانشینی او[]
در روز جمعه ۸ ربیع الاول سال ۲۶۰ هجری در سن ۲۹ سالگی با زهر معتمد عباسی کشته شد. در سامرا کنار پدرش امام علی النقی به خاک سپرده شد..
از آنجا که پس از مرگ عسکری جانشین او به درستی آشکار نبود. پیروانش بر سر جانشینی او به چند گروه تقسیم شدند؛ برخی می‌گفتند که او به نزد خدا عروج کرده و منتظر بازگشتش بودند. برخی گمان می‌کردند که چند سال پیش از مرگش فرزندی از او به نام محمد به دنیا آمده‌است. گروه دیگری هم معتقد بودند که یکی از کنیزانش از او حامله است و روزی مهدی موعود را به دنیا می‌آورد. گروه‌هایی هم امامت یکی از برادران حسن عسکری، جعفر یا محمد را پذیرفتند. در میان فرقه‌های مختلفی که پس از مرگش ایجاد شد، تنها شیعه (که معتقد به وجود پسری از حسن عسکری، همنام پیامبر اسلام، بودند) دوام یافت.
شیعیان دوازده‌امامی جعفر (برادر حسن عسکری و از مدعیان اصلی جانشینی او) را «جعفر کذاب» می‌نامند. به عقیدهٔ آنان جعفر کذاب ویژگی‌های امامت را نداشت. به عقیدهٔ آنان، هنگام نماز گزاردن بر بدن امام، فرزندش مهدی بر او نماز گزارد و شک را از شیعیان برداشت.
پانویس[]
منابع[]
- ایرانیکا
- جلاء العیون (تاریخ چهارده معصوم علیهم لسلام)، علامه مجلسی، تحقیق سید علی امامیان، انتشارت سرور، ۱۳۸۳، شابک: ۳- ۳- ۹۱۴۶۷- ۹۶۴
- منتهی الآمال، شیخ عباس قمی
- سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، مؤسسه امام صادق، ۱۳۸۱، شابک: ۸- ۱۰۶- ۳۵۷- ۹۶۴
- فرهنگ شیعه، نویسندگان: محمد خطیبی و دیگران، انتشارات زمزم هدایت، ۱۳۸۵، شابک: ۷- ۷۳- ۸۷۶۹- ۹۶۴
جستارهای وابسته[]
- اسلام
- تشیع
- امام
پیوند به بیرون[]
- دانشنامه امام حسن عسگری علیه السلام